Ostatnia aktualizacja 26.04.2023 r.

Wielokulturowa historia Polski z której już niewiele pozostało, pozostawiła ślady dawnych mieszkańców w postaci cmentarzy. Cmentarze te zostały zapomniane, zniszczone – umarły wraz z wyjazdem / wygnaniem / wymordowaniem ludzi którzy je stworzyli.
Na zdjęciach staram się uwiecznić ich stan, bo większość z nich popadła w zapomnienie i jest dalej niszczona. Tylko nieliczne jak cmentarz w Michałowie-Grabinie czy w Sierdach miały to szczęście, że nowi mieszkańcy postanowili się nimi zaopiekować.

Józefów

Jeden z najstarszych cmentarzy ewangelickich w okolicy. Józefów został założony 30 marca 1788 roku i prawdopodobnie już wówczas wyznaczono miejsce na cmentarz. Jest zaznaczony na mapie kolonii Józefów z 1837 roku. Położony był na zachód od ronda Wyszyńskiego na drodze 632 w Józefowie. W latach 60tych podczas remontu drogi przebudowano skręt w stronę Legionowa. Nowy przebieg drogi wyznaczono przez cmentarz kolonistów w Józefowie. Po cmentarzu nie pozostały żadne ślady.

Aleksandrów

Zdewastowany, zniszczony cmentarz przy ul. Małołęckiej naprzeciwko ul. Jesionowej. Prawdopodobnie pochodzący z 1824 roku, gdyż w zachowanym projekcie umowy założenia kolonii z 1823 roku pomiędzy kolonistami, a właścicielami dóbr nieporęckich jest punkt dotyczący wyznaczenie cmentarza. Do niedawna na jednym z nagrobków znajdował się ostatni krzyż, który niestety został skradziony. Podobno cmentarz jest obecnie na terernie prywatnym, co nie sprzyja zadbaniu o niego.

Galeria

Stanisławów Pierwszy (Konwaliowa)

Cmentarz zaznaczony na mapie z 1855 roku, ale podobnie jak cmentarz w Aleksandrowie prawdopodobnie pochodzi z 1824 roku. Zarys cmentarza jest do tej pory widoczny na zdjęciach lotniczych w postaci kwadratu o innym kolorze roślinności. Na cmentarzu znajdują się resztki kilku nagrobków. Teren cmentarza jest częściowo w rękach prywatnych, a częściowo należy do lasów państwowych. Cmentarz znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków.

Galeria

Michałów Grabina

Prawdopodobnie jeden z najmłodszych cmentarzy – nie jest zaznaczony na większości przedwojennych map. Cmentarz znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków.

Galeria – Większość zdjęć w galerii przedstawia stan cmentarza przed pracami przeprowadzonymi przez Nieporęckie Stowarzyszenie Historyczne.

Radzymin ul. Polna

Cmentarz ewangelicki.

W przedniej części cmentarza ewangelickiego niemal tuż za betonowymi słupami bramy znajdował się cmentarz niemieckich żołnierzy z pancernych dywizji Waffen SS i Wehrmachtu, walczących w 1944 roku z armią radziecką. Bitwa ta była największą bitwą pancerną na ziemiach polskich i jedną z największych w czasie II wojny światowej. Na początku lat 90-tych żołnierze niemieccy zostali ekshumowani przez wynajętą przez Niemców polską firmę, zewidencjonowani wg zachowanych niemieckich dokumentów i „nieśmiertelników”, a następnie przewiezieni na największy cmentarz żołnierzy niemieckich koło Puław.

Augustówek

Koszmarny pomysł władz Białołęki na zadbanie o resztki cmentarzy – czyli zwiezienie pozostałości nagrobków z kilku Białołęckich cmentarzy i ustawienie ich pod płotem.

Na cmentarzu w czasie wojny chowano poległych w walkach żołnierzy radzieckich.

Galeria

Szamocin lub kolonia Michałówka

Cmentarz obecnie znajduje się w pobliżu ul. Szamocin w Warszawie.
Najprawdopodobniej menonicki, bo w latach 40-tych XIX wieku Szamocin, Tomaszew i Józefin zamieszkiwały rodziny menonitów – i to byłby to jedyny cmentarz menonicki w okolicy. Mógł to był także cmentarz ewangelicki związany z kolonią Michałówka, na terenie której ten cmentarz znajdował się w połowie XIX wieku. Również mógł to być cmentarz związany z pobliskim dworem.

Cmentarz został zaznaczony tylko na jednej mapie w 1854 roku – nie znalazłem go, ani na wcześniejszych, ani na późniejszych mapach – tak jakby dość szybko przestał być użytkowany.

Nagrobki niestety wyglądają, jakby zostały przeniesione z innego miejsca. Na jednym z nich można odczytać nazwisko Karol Klatt zmarły 3 sierpnia 1854 w wieku 65 lat. Pozostałe dwa na których nie zachowały się nazwiska; 30 maj 1852 +28 grudnia 1864 w języku niemieckim oraz 1874 z napisami po polsku.

Pustelnik (Marki)

Galeria

Skierdy

O cmentarz w Skierdach niedawno zadbano – został ogrodzony, a na nagrobkach pojawiają się znicze.

Galeria

Kwietniówka

Wojskowy cmentarz garnizonowy na Kwietniówce

Galeria

Opis na stronie powiaty legionowskiego http://szlak.powiat-legionowski.pl/zielony/#/zielony18_cmentarzkwietniowka/

Stalag 333

Pomiędzy Białobrzegami, a Beniaminowem w latach 1942-44, znajdował się obóz dla jeńców radzieckich Stalag 333. Według źródeł rosyjskich i powojennych zeznań polskich świadków zginęło w nim 30.000 żołnierzy (polskie źródła podają liczbę 10.000). W 1947 roku zbudowano cmentarz o powierzchni 1,8 ha z 95 zbiorowymi i 145 indywidualnymi mogiłami. W przedniej części cmentarza znajdują się mogiły kilku żołnierzy włoskich.