[ostatnia aktualizacja 25.12.2021]

Ta strona wymaga napisania na nowo. Zaczynam jej poprawianie, ale jeszcze trochę to potrwa. Starą wersję na razie pozostawiam poniżej.

Mapy dokumentujące walki są na Facebooku pod tym linkiem

Uwaga; wbrew bredniom głoszonym przez pewne środowiska polityczne we współczesnej Polsce, najczęściej posługuję się pojęciem hitlerowcy. W walkach pod Warszawą ogromną rolę odegrała węgierska 1 dywizja kawalerii licząca blisko 5 tys. żołnierzy liniowych (bez tyłów, sztabów itp), skandynawscy ochotnicy z dywizji SS Wiking oraz 2-3 tys. ukraińskich ochotników z 14 dywizji Waffen SS Galizien (14-та Стрілецька Дивізія Зброї СС) dołączonych do dywizji SS Wiking i Totenkopf. Nazywanie ich wszystkich “Niemcami” jest kłamstwem historycznym – takim samym jakim było by nazwanie lotników z dywizjonu 303 “Anglikami”.

Ogólny zarys sytuacji na froncie w okolicach Warszawy w 1944 roku.

W polskiej literaturze “historycznej”, rozpowszechniony jest pogląd, że w 1944 roku Armia Czerwona bezczynnie stała na prawym brzegu Wisły i przyglądała się jak dogorywa powstanie. W okresie Powstania Warszawskiego, na wschód od Wisły toczyły się bardzo ciężkie walki pomiędzy doborowymi jednostkami hitlerowskimi, a Armią Czerwoną. Pierwsza bitwa o Pragę (Warszawę) jest czasami nazywana drugą co do wielkości bitwą pancerną II wojny światowej. O zażartości walk może świadczyć fakt, iż tylko w jednym dniu walk Armia Czerwona  straciła ponad 150 czołgów (dla porównania dziś cała armia niemiecka liczy 225 czołgów).

Przebieg walk w okolicach Warszawy w 1944 roku można podzielić na trzy zasadnicze etapy – w zagranicznej literaturze określane są one jako pierwsza, druga i trzecia bitwy o Pragę lub Warszawę.

Pierwszą bitwą o Pragę nazwane są walki w końcówce lipca i na początku sierpnia przez druga armię pancerną Armii Czerwonej z hitlerowskimi dywizjami pancernymi. Walki te skończyły się pod koniec pierwszej dekady sierpnia kotłem Wołomińskim i rzezią radzieckiego trzeciego korpusu pancernego. Na terenie Nieporętu i okolic walki toczyły się w Strudze, a radzieckie jednostki zwiadowcze dotarły do Wólki Radzymińskiej.

Mianem drugiej bitwy o Pragę określane są działania które rozpoczęły się 10 września 1944 roku, gdy jednostki Armii Czerwonej oraz Wojska Polskiego przystąpiły do zdobywania Pragi. Należy jednak przyjąć, że na naszym terenie ta faza walk zaczęła się już 1 września, gdy nacierające od strony Radzymina jednostki Armii Czerwonej próbowały “z marszu” przełamać pozycje bronione przez 4 korpus pancerny SS na linii Przedmościa Warszawskiego.

Trzecią bitwą o Warszawę (czasem stosowane są inne nazwy np. Wet Triangle Battle) określane są walki od 10 października 1944 r. gdy Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę przeciwko broniącym się na linii dzisiejszego Kanału Żerańskiego jednostkom czwartego korpusu pancernego SS.

Przygotowania do walk

Latem 1944 roku Niemcy przygotowując się do obrony, wysiedlili za Wisłę ludność cywilną z terenu gminy Nieporęt. Wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu – pasy wydm i mokradeł, zbudowali dwie główne linie umocnień:

1. Wzdłuż obecnej drogi wojewódzkiej 631 (na terenie gminy Nieporęt jest to ulica Pogonowskiego) od Beniaminowa w stronę Wawra.  Budowę tej linii obrony rozpoczęto w 1940 roku wykorzystując przedwojenne polskie umocnienia. Wykonano w lasach istniejące do dziś betonowe drogi rokadowe oraz kilka żelbetonowych schronów bojowych. Na terenie gminy Nieporęt zbudowano w Dąbkowiźnie przy linii kolejowej łączącej Nieporęt z Radzyminem schron obserwacyjny artylerii typu Regelbau 120a oraz fundament schronu bojowego Regelbau 514. Nieznanego mi typu schron powstał w Beniaminowie (znajduje się on na prywatnej posesji i jest niedostępny). Schrony typu Regelbau 514 powstały również w Słupnie oraz w Pólku. Prace przerwano w 1941 roku. W 1944 roku wznowiono prace budując szereg umocnień ziemnych, zasieków oraz rów i zapory przeciwczołgowe.
2. Wzdłuż kanałów Nowego w Rembelszczyźnie i Królewskiego w Nieporęcie, ulic Zegrzyńskiej w Nieporęcie i Warszawskiej w Zegrzu Południowym.

Pierwsza bitwa o Pragę: 29 lipca – 3 sierpnia 1944 r.

Sytuacja na froncie

Pod koniec lipca wojska radzieckie przekroczyły Bug i w szybkim tempie dotarły do linii Wisły. Dowódcy niemieccy obawiali się, że rozpędzona druga armia pancerna kontynuując atak z Ukrainy wzdłuż Wisły na północ, może dotrzeć w okolice Gdańska rozdzielając wojska niemieckie w Prusach Wschodnich i Pribałtyce od reszty Rzeszy. Zgromadzili oni w rejonie Warszawy elitarne dywizje pancerne. Były to 1 dywizja pancerno-spadochronowa Hermann Göring, 3 dywizja pancerna “Totenkopf”, 4 dywizja pancerna, 5 dywizja pancerna Waffen SS “Wiking” gromadząca ochotników z krajów nordyckich oraz 19 dywizja pancerna .

Tereny gminy Nieporęt znalazły się na obrzeżach tej bitwy w jej początkowej fazie. Walki toczyły się na terenie Strugi i Czarnej Strugi. Jednostki radzieckich zwiadowców docierały w głąb gminy Nieporęt aż Benimiaminowa, o czym świadczą raporty zwiadu z informacjami o ciągnącym się od Beniaminowa do Nadmy szerokim na 6-10 i głębokim na 2-3 metry wypełnionym wodą rowie przeciwczołgowym, 4-6 rzędach zasieków i setkach przygotowanych punktów ogniowych dla artylerii i karabinów maszynowych.

Przebieg walk na terenie gminy

Pierwsze jednostki Armii Czerwonej pojawiły się na terenie gminy Nieporęt 29 lipca 1944 roku. Radziecka 50 brygada z 3 korpusu pancernego, ok. godziny 13:00 zajęła rejon Czarnej Strugi. Informacja o pojawieniu się radzieckich czołgów w Strudze, była jednym z powodów wydania rozkazu wybuchu Powstania Warszawskiego. 

Rejonu Czarnej Strugi i Stanisławowa broniła 1 Dywizja Pancerno-Spadochronowa Hermann Göring, a od strony Strugi atakowała 50 brygada pancerna. Pozostałe dwie brygady pancerne z trzeciego korpusu zajmowały odpowiednio 103 brygada Radzymin, a 51 brygada Ciemne oraz Zielonkę. Wsparcie dla 50 brygady stanowił drugi dywizjon 234 gwardyjskiego pułku artylerii, a 103 brygadę wspierał 1 dywizjon z tego pułku.

Niestety brygady 3 korpusu pancernego zostały rozbite w kotle wołomińskim i nie zachowały się (lub nie są jeszcze udostępnione na pamyat-naroda.ru, codzienne raporty i meldunki pisane na poziomie brygad. Pierwsze opisy walk pochodzą dopiero z połowy sierpnia. Wcześniejsze raporty są pisane na poziomie korpusu lub armii i są mało szczegółowe.

31 lipca 1944 r. o 5:00 dowódca drugiej armii pancernej ZSRR wydał rozkaz zdobycia Pragi. 3 korpus pancerny atakiem z północy oraz 16 korpus pancerny atakiem z południa i wschodu miały za zadanie do godziny 12:00 opanować Pragę i zamknąć wyjścia (mosty) z lewobrzeżnej Warszawy na Pragę.

1 sierpnia od rana  Niemcy przeprowadzili sześć kontrataków próbując wyprzeć Rosjan z zajętych pozycji.

2 sierpnia o 7:00 z rejonu Stanisławowa Pierwszego zaatakowała kolumna 25 czołgów i 30 transporterów opancerzonych z piechotą. W toku ciężkich walk do wieczora wojska radzieckie zostały wyparte z terenu gminy Nieporęt do Nadmy. W kolejnych dniach radziecki 3 korpus pancerny został zamknięty w okrążeniu pod Wołominem przez niemieckie dywizje pancerne 1 Pancerno-Spadochronowa Luftwaffe Hermann Göring, 3 pancerną SS „Totenkopf”, 5 pancerną SS „Wiking” oraz 4 i 19 dywizje pancerne Wehrmachtu.

Dalszy tekst poniżej wymaga poprawek i uaktualnienia zgodnie z aktualną wiedzą!!!

Druga bitwa o Pragę – Walki na linii przedmościa warszawskiego

Ten etap walk został opisany w książkach Ewalda Kladora “Wiking Panzers” oraz “From the Realm of a Dying Sun” Douglasa E. Nasha

Przez kilka dni począwszy od 1.09.1944 Armia Czerwona próbowała “z marszu”, pokonać najsilniej umocnioną linię obrony ciągnącą się od Ryni do Strugi.

Na terenie gminy Nieporęt – w Wólce Radzymińskiej i Dąbkowiznie – walczyły m.in 38 gwardyjska, 160, 413 dywizja strzelców przeciwko pancernym dywizjom SS Toteknopf i Wiking. Na odcinku od Ryni do Beniaminowa walczyła 76 dywizja strzelców przeciwko 19 dywizji pancernej. 

Wielokrotne próby ataków prowadzone przez kilka radzieckich dywizji zostały okupione ogromnymi stratami lecz nie przyniosły skutków. W samym tylko rejonie wzgórza 104, pomiędzy Wólką Radzymińską a Sierakowem, w walkach z dywizją Wiking w dniu 1 września 1944 Armia Czerwona straciła 24 czołgi, w tym amerykańskie Shermany, brytyjskie Valentine oraz radzieckie T-34 i KW-1 [Klapdor w swojej książce wymienia również T-43, ale czołgów T-43 wyprodukowano tylko dwie sztuki].

10.09.1944 r. rozpoczęła się ofensywa wojsk radzieckich, której celem było zajęcie Pragi. Wojska atakujące od południa osiągnęły sukces i zajęły Pragę. Dywizje atakujące od północy, przez umocnienia Przedmościa Warszawskiego zostały zatrzymane przez oddziały SS. 413 brzeska dywizja strzelców utraciła w ciągu tych kilku dni ok. 1000 żołnierzy, co stanowiło ok. 25% stanu osobowego. Opis walk tej dywizji jest dostępny pod tym linkiem.

W walkach brały udział specjalne szturmowe jednostki sapersko-inżynieryjne, które utorowały drogę dywizjom piechoty.

W skutek sukcesów Armii Czerwonej, która zajęła Pragę, dalsza obrona Przedmościa Warszawskiego stała się bezcelowa i groziła okrążeniem. 15 września nad ranem hitlerowcy wycofali się, Wycofanie się hitlerowców zostało przeprowadzone po cichu i pod osłoną nocy – stanowiło to dla Rosjan spore zaskoczenie. Hitlerowcy skrócili linię obrony i zajęli pozycje na linii obecnego kanału Żerańskiego od Żerania do Nieporętu. Na terenie gminy Nieporęt, druga linia obrony została wcześniej przygotowana wzdłuż ówczesnych kanałów Królewskiego i Nowego. 

Walki na linii kanałów Królewskiego i Nowego

Trochę dokładniej ten etap walk opisałem na podstronie Bitwa 1944 na terenie Stanisławowa, Izabelina i Aleksandrowa

Ten etap walk został również opisany w książce Горба Максима Гавриловича “Страну заслоняя собой”

15 września 1944 roku hitlerowcy wycofali się na wcześniej przygotowane pozycje obronne na linii kanałów Nowego i Królewskiego. Odcinek Stanisławów – Rembelszczyzna był broniony przez 3 dywizję pancerną Totenkopf, a odcinek Aleksandrów – Nieporęt przez 5 dywizję pancerną SS Wiking. Po stronie radzieckiej walczyły na tym odcinku 1, 76, 132, 160, 165, 260, 328 dywizje strzelców oraz 38 i 76 gwardyjske dywizje strzelców.

Ciężkie walki pozycyjne, wielokrotne próby ataków i kontrataków, walki w okopach toczyły się przez kolejne cztery tygodnie. Przez cały ten okres obie strony umacniały swoje pozycje obronne. Wojska radzieckie były ostrzeliwane nie tylko przez artylerię dywizji SS, ale również przez artylerię dalekiego zasięgu z drugiej strony Wisły, z przedmieść Warszawy oraz z Modlina.

Przed ofensywą dowództwo radzieckie przygotowało makiety terenu, na których przez wiele dni planowano różne scenariusze ataku. Radzieckie oddziały zostały znacząco wzmocnione – przykładowo 239 pułk strzelców, który atakował 800 metrowy odcinek frontu w Aleksandrowie otrzymał wsparcie 6 dywizjonów artylerii i batalionu ciężkich czołgów typu IS. Niemcy szacowali, że przeciwko 42 bateriom artylerii SS, Rosjanie mieli 235 baterii.  Pomimo informacji przekazywanych przez dywizje SS o szykowanej ofensywie, dowódca 9 armii generał von Lüttwitz wycofał z rejonu Białobrzegów 19 dywizję pancerną oraz odmówił zwiększenia dostaw amunicji dla pozostałych dwóch dywizji.  

2 października hitlerowcy nie widząc szans na rozpoczęcie przez nich kontrofensywy wysadzili oba mosty na kanale Królewskim na północ od Nieporętu.

Radziecki plan ataku zakładał, że po zniszczeniu ogniem artylerii dwóch linii umocnień – na brzegu kanału oraz na skraju lasu – piechota zdobędzie las, w którym do walki z czołgami użyje granatów i koktajli Mołotowa, a następnie natarcie będzie kontynuowane w kierunku Wieliszewa.

Ofensywa 10 października

Ten etap walk został opisany w książkach Горба Максима Гавриловича “Страну заслоняя собой” oraz Ewalda Kladora “Wiking Panzers”.

Przełamanie frontu nastąpiło dopiero 10 października. Od 9:00 przez dwie godziny radziecka artyleria ostrzeliwała pozycje przeciwnika. O 11:05 ruszyło natarcie, które koncentrowało się na linii styku dwóch hitlerowskich dywizji. Natarcie szturmem przeszło przez dwie zniszczone ogniem artylerii linie hitlerowskich umocnień – nad brzegiem kanału oraz na skraju lasu. 

W kilku miejscach hitlerowcom udało się przeprowadzić kontrataki, które m.in. pozwoliły na odkopanie uwięzionych w zasypanych ostrzałem artyleryjskim umocnieniach żołnierzy 9 kompanii Westland dywizji Wiking.

Ok. 15:30 hitlerowcy zaatakowali prawe skrzydło Rosjan w okolicach kościoła w Nieporęcie wdzierając się do centrum miejscowości. Dwie pantery i transporter opancerzony zostały zniszczone przez artylerię przeciwpancerną strzałami z bliskiej odległości na głównej ulicy Nieporętu.

W walkach radziecka piechota jest wspierana przez czołgi 2 szturmowej inżynieryjno-saperskiej brygady oraz 60 brygady pancernej. W boju o Rembelszczyznę czołgiści ponoszą ciężkie straty – z 19 czołgów 166 pułku zniszczonych zostało 9, a z 8 czołgów miotaczy ognia typu OT-34 z 516 pułku zniszczone zostały 4. W rejonie Rembelszczyzny jako pierwszy przedarł się przez obronę przeciwnika czołg młodszego lejtnanta Стершгова И.Ф. niszcząc dwie armaty i trzy karabiny maszynowe. Trafiony przez niemieckie czołgi, czołg Стершгова zapalił się. Nie zważając na płomienie załoga czołgu dalej prowadziła walkę z czołgami przeciwnika – strzelając z płonącego czołgu zniszczyła niemiecką panterę. Стершгов И.Ф. poległ śmiercią bohatera.

Walki w lesie pomiędzy Nieporętem, a drogą Zegrze – Legionowo trwają do 14.10.1944 r.

Zużycie amunicji artyleryjskiej w dniach 14-18.09.1944 w 413 dywizji strzelców.

Kaliber	zużycie
45 mm	835 sztuk
76 mm PA	679
76 mm DA	1183 sztuk
82 mm	2830 sztuki
120 mm	939 sztuk
122 mm	58 sztuk

Walki w okolicach cmentarza na Kwietniówce

Kiedyś opiszę bardzo ciężkie walki o ten rejon, a na razie tylko mapka działań czołgów OT34 …

Walki o Zegrze i Wieliszew

21 października armia czerwona przy wsparciu marynarki wojennej ZSRR zaatakowała twierdzę Zegrze.

Kiedyś opiszę

Pozostałości po bitwie

We wspomnieniach mieszkańców gminy te walki nie istnieją. W obliczu zbliżającego się frontu, Niemcy wypędzili mieszkańców gminy za Wisłę. Po powrocie w 1945 roku mieszkańcy zastali całkowicie zniszczone domy i gospodarstwa. W ich pamięci pozostała trauma wypędzenia, ale dzięki temu wypędzeniu, przetrwali walki o Nieporęt. Po tych walkach w okolicach pozostało wiele cmentarzy polowych Armii Czerwonej, z których największe znajdowały się w Wólce Radzymińskiej (1136 pochowanych) i w Strudze (1085 pochowanych).

Poniższa tabela sporządzona na podstawie zachowanych, niestety dla powiatu radzymińskiego niekompletnych, protokołów ekshumacji liczbę pochowanych na poszczególnych cmentarzach,

Lokalizacja cmentarza	ekshumowanych
Augustówek, naprzeciw cmentarza ewangelickiego	6
Białobrzegi, na terenie koszar	3
Białobrzegi, na wzgórzu w dębinie	15
Białobrzegi, w lesie państwowym	1
Bukowiec, przy szosie Legionowo – Struga	202
Czarna Struga przy szosie k. krzyża	1085
Dąbkowizna przy stacji kolejowej	65
Dąbkowizna przy torach kolejowych	3
Izabelin, k. Szkoły	179
Izabelin, na łące ob. Grzybowskiego St.	5
Izabelin, na placu Mańka Jana	1
Izabelin, na polu Baranowskiego Piotra	2
Józefów, posesja Rębelskiego	6
Józefów, przy szosie Legionowo – Struga k. Gajówki	61
Kobiałka, k. kapliczki	1
Kobiałka, k. kapliczki, na polu Smoczyńskiego	1
Kobiałka, k. szkoły	7
Mańki-Wojdy, na posesji Nowickiej	2
Mańki, k. krzyża na polu Mańka Jana	1
Mańki, na łąkach za kanałem	50
Mańki, na posesji Rembelskiego S.	1
Mańki, przy drodze 50, przed kanałem	326
Marki cmentarz katolicki	46
Marki k. podstacji elektrowni	341
Marki k. Zarządu Gminy	1
Michałów, k. szosy Warszawa – Zegrze	103
Michałów, przy szosie 20m za przejazdem kolejowym	172
Nieporęt, k. Kościoła	23
Nieporęt, posesja Kawki	150
Nieporęt, posesja Wróbla	1
Nieporęt, przy stacji kolejowej	1
Osiedle Marki na polu u ob. Oleksiaka	1
Pustelnik k. szkoły	267
Pustelnik przy ul. Piłsudskiego 14	1
Pustelnik Zakład Dziecka	173
Stanisławów, przy szosie w kierunku Strugi, na rozdrożu	163
Struga przy szosie Warszawa – Radzymin	214
Struga ul. Łączna 7, u ob. Pietruchy	2
Struga ul. Piłsudskiego 10, u Miastkowskiego	2
Superuski	35
Wojdoskie	55
Wojdy, na posesji Wojdy Fr.	1
Wólka Radzymińska 400m. od przystanku kolejowego Dąbkowizna	644
Zegrze, k. przejazdu kolejowego	3
Zegrze, na terenie tartaku	1
Zegrze, przy moście	1
Zegrze, przy szosie przed stacją kolejową	32

Po walkach w ziemi pozostało wiele groźnych pamiątek, które wykopywane przez ekipy budowlane i “odkrywców” z wykrywaczami metali są czasami porzucane w miejscach publicznych np. przy drogach.

Dalej brudnopis – nie czytać !!!

30 lipca – 2 Sierpnia

Pierwszego sierpnia część 19tej Dywizji Pancernej (Grupa “Balard”) omineła radzieckie pozycje w okolicach Radzymina i przedarła się na północ przez Wyszków, Serock i Zegrze wzdłuż Bugu i Narwi. W lasach przylegających do Nieporętu połączyła się z II regimentem pancernym 27, I regimentem pancernym 74 i I baterią oraz z mniejszymi formacjami dywizyjnymi. Powstałe po połączeniu siły zaatakowały Aleksandrów przez Wólkę Radzymińską.

W tym czasie 1 Pułk Pancerno-Spadochronowy Hermann Göring przy potężnym wsparcu dywizyjnej artylerii i czołgów (II batalion i oddelegowane Tygrysy z III batalionu) przebiła się przez Marki w kierunku Strugi. Pomimo zdecydowanego oporu stawianego przez żołnierzy z 50 brygady pancernej, którzy zniszczyli conajmniej 10 niemieckich czołgów, oba ataki powiodły się. 19 dywizja pancerna zdobyła Aleksandrów, a grenadierzy pancerni zdobyli Strugę. Żołnierze radzieccy zostali zmuszeni do porzucenia Słupna i z ciężkimi stratami wycofali się w kierunku wewnętrznych linii obrony Radzymina. [1-686]

29 sierpnia -4 września 1944r

Ciężkie walki  w rejonie wzgórza 104  (GPS 52°23’N, 21° 6’E) podczas których pozbawione wsparcia piechoty oddziały Armii Czerwonej straciły 24 czołgi, niszcząc zaledwie 3 czołgi przeciwnika. Walki w tym rejonie zostały opisane w krótkiej wzmiance w książce Ewalda Klapdora „Viking Panzers: The German 5Th Ss Tank Regiment in the East”.

Przez następne dwa dni, 2 batalion zniszczył 20 czołgów wroga. Pomimo tego, niesłabł nacisk wroga  na Alesandrów na zachód od Radzymina i Borki 7 kilometrów na północny zachód.  W tej walce 2 batalion był wspierany przez 5-tą i 6-tą kompanię Regimentu Grenadierów Pancernych SS “Eicke” z dywizji “Totenkopf”. Cegielnia, wieś na drodze do Warszawy, została utracona. Stało się widoczne, że wróg koncentruje swoje wysiłki w tym sektorze. Po silnym przygotowaniu altyleryjskim i moździerzowym wzdłuż całego sektora dywizji, ruszył o 10:00 1 sierpnia z silnym wsparciem pancernym i lotniczym w kierunku Radzyminka i Słupna na głównej drodze do Warszawy.

2-gi Batalion “Westland” i 5-ta kompania regimentu czołgów zostały pokonane, tracąc Pantherę i dwa Tygrysy. Słupno zostało stracone. Jednakże, przełamaniu linii obrony zapobiegła bitwa pancerna. Niezależnie od ciężkiego ognia własnej altylerii na Słupno, Sowieci zaatakowali z tamtąt w kierunku południowo-wschodnim o 18:30. Czterdzieści radzieckich bombowców zbomardowało  wzgórze 104. Obrońcy utrzymali pozycje, pomimo zawiziętego kolejnego ataku. Pośród zniszczonych 24 czołgów wroga były Shermany, Valentine, T-34, T-43 i KW-1. 

13 września i kolejne dni

Ofensywa wojsk radzieckich od strony Strugi przez Puszczę Słupecką w kierunku Kanału Królewskiego i dalej w stronę Józefowa. W walkach w Puszczy Słupeckiej poległo ponad 1000 żołnierzy radzieckich. Wycofujący się hitlerowcy w kilku miejscach ukryli ładunki wybuchowe o masie ok. 300 kilogramów z zapalnikami czasowymi (informacja uzasadnienia odznaczeń radzieckich saperów).

Mapy poniżej można powiększyć klikając prawy klawisz myszy i otwierając je w nowym oknie.

W radzieckich archiwach zachowało się 10 stron opisu walk w dniach 10-15 września 1944 roku, 413 dywizji strzelców o las Nieporęt – poniżej mapka z tego zbioru.

Walki w okolicach Stanisławowa, Izabelina i Aleksandowa były bardzo toczyły się od 14.09 do ok. 20.09.1944 r. – może kiedyś przekopię się przez radzieckie archiwa i opiszę to dokładniej – na razie kilka mapek i dokumentów.

21 października

Боевая деятельность Днепровской военной флотилии середине октября флотилия

К сосредоточилась на р. Западный Буг. Она должна была оказывать артиллерийскую поддержку частям 65-й и 70-й армий в наступлении и обеспечить высадку десантных групп для овладения приречными пунктами.

21 октября совместным ударом 71-й дивизии и 1-й бригады речных кораблей была атакована крепость Зегже. Части дивизии, обойдя крепость, нанесли удар с северо-запада. Корабли 1-й бригады были разделены на два отряда. Один отряд встал на закрытые огневые позиции выше города и вел огонь по Зегже, другой под прикрытием этого огня прорвался в город и с малых дистанций прямой наводкой расстреливал огневые точки противника. К вечеру крепость была взята. При дальнейшем наступлении в районе Коморницы сухопутные войска встретили ожесточенное сопротивление противника. 26 октября корабли высадили две десантные группы общей численностью 231 человек. Десант, поддержанный корабельной артиллерией и минометами, начал с боями продвигаться к Коморнице с севера, чем способствовал прорыву вражеской обороны с фронта.

Transport kolejowy okrętów Flotylli Donieckiej na Bug

Inny opis

К августу 1944 г. войска 1-го Белорусского фронта вышли к Висле и захватили плацдарм на реках Западный Буг и Нарев, где враг оказал сильное сопротивление. Бои на этом рубеже затянулись. Командование 1-го Белорусского фронта приказало перевезти по железной дороге корабли флотилии на Западный Буг для содействия сухопутным войскам в боях за расширение бугско-наревского плацдарма, а затем для боевых действий в бассейнах Вислы и Одера.

К середине октября флотилия сосредоточилась на р. Западный Буг. Она должна была оказывать артиллерийскую поддержку частям 65-й и 70-й армий в наступлении и обеспечить высадку десантных групп для овладения приречными пунктами.

Наступление 65-й армии началось 19 октября. Восемь бронекатеров, два минометных катера, три плавучие артиллерийские батареи и зенитный артиллерийский дивизион участвовали в артиллерийской подготовке. В середине дня 71-я стрелковая дивизия пыталась форсировать Западный Буг в районе г. Сероцк, но встретила сильное сопротивление противника. Тогда к этому району прорвались два бронекатера, два минометных катера и пять полуглиссеров и подавили артиллерийские и минометные батареи, стоявшие вдоль береге реки. После этого с катеров непосредственно в г. Сероцк высадился отряд моряков и захватил прибрежную полосу, чем способствовал [407] переправе частей 71-й дивизии, которые на другой день овладели городом.

21 октября совместным ударом 71-й дивизии и 1-й бригады речных кораблей была атакована крепость Зегже. Части дивизии, обойдя крепость, нанесли удар с северо-запада. Корабли 1-й бригады были разделены на два отряда. Один отряд встал на закрытые огневые позиции выше города и вел огонь по Зегже, другой под прикрытием этого огня прорвался в город и с малых дистанций прямой наводкой расстреливал огневые точки противника. К вечеру крепость была взята.

При дальнейшем наступлении в районе Коморницы сухопутные войска встретили ожесточенное сопротивление противника, преодолеть которое не смогли. Тогда было решено нанести сильный фронтальный удар с востока и одновременно кораблям флотилии прорваться в глубину обороны и высадить десант севернее Коморницы. 26 октября корабли высадили две десантные группы общей численностью 231 человек. Десант, поддержанный корабельной артиллерией и минометами, начал с боями продвигаться к Коморнице с севера, чем способствовал прорыву вражеской обороны с фронта.

Polegli i odznaczeni

10 października 1944

Решетов, Николай Афанасьевич

Fragment notki biograficznej bohatera wojny ojczyźnianej

W nocy 10 paździenika 1944 roku w pobliżu miejscowości Nieporęt (16km na północ od Warszawy) sierżant gwardii R. N. Afanasjewicz wykonał dwa przejścia w zasiekach z drutów kolczastych i usunął 23 miny, zapewniając przejście dla jednostek piechoty. R. N. Afanasjewicz został przedstawiony do odznacznia orderem chwały 1 stopnia.

http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=17302

10 Października 1944

ВЛАСОВ НИКОЛАЙ ИВАНОВИЧ (24.05.1927 – 26.01.1979)

10 октября 1944 года гвардии красноармеец Власов с группой разведчиков проник в тыл противника в районе населенного пункта Непорент (южнее города Сероцк, Польша) и выявил расположение огневых точек. Прикрывая отход группы, истребил 8 гитлеровцев.

Орденом Славы 3-й степени рядовой Н.И. Власов награжден приказом по дивизии от 17.10.1944 года за освобождение населенного пункта Непорент.

20 października 1944

Księga pamięci Ukrainy

1 Listopada 1944

Literatura

•  [1] Norbert Bacyk [Norbert Bączyk] – WARSAW 2: THE BATTLE FOR PRAGA: July – September 1944 (Operations: East Front 1944) (w tekście odwołuję się lokalizacji w wersji na Kindle)

• [2] Ewald Klapdor „Viking Panzers: The German 5Th Ss Tank Regiment in the East”.

• https://pamyat-naroda.ru/warunit/ – dzienniki bojowe itp armii radzieckiej